Σύμφωνα με τον νόμο ο δωρητής (αυτός δηλαδή που έκανε την δωρεά) μπορεί να ανακαλέσει την δωρεά που έκανε και να ζητήσει το δωρηθέν πράγμα από τον δωρεοδόχο (δηλαδή αυτό που την έλαβε).
Όμως, πότε συμβαίνει αυτό; Πώς μπορεί να προστατευθεί ο δωρητής ή ο δωρεοδόχος;
Η δωρεά μπορεί να ανακληθεί μόνον για τους λόγους που αναφέρει περιοριστικά ο νόμος κι όχι επειδή απλώς άλλαξε γνώμη. Κατά το άρθρο 505 ΑΚ ο δωρητής έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει τη δωρεά αν ο δωρεοδόχος φάνηκε με βαρύ παράπτωμα αχάριστος απέναντι στο δωρητή ή στο σύζυγο ή σε στενό συγγενή του και ιδίως αν αθέτησε την υποχρέωσή του να διατρέφει το δωρητή. Ως αχαριστία κατά την έννοια της παραπάνω διατάξεως δικαιολογούσα την ανάκληση της δωρεάς νοείται η έλλειψη στο δωρεοδόχο συναισθήματος ευγνωμοσύνης προς το δωρητή, που εκδηλώνεται με βαριά και υπαίτια συμπεριφορά του δωρεοδόχου που δεν δικαιολογείται κοινωνικά προς τον δωρητή ή το σύζυγο ή το στενό συγγενή του. Η αχαριστία κρίνεται από το Δικαστήριο, το οποίο εκτιμά την εν λόγω συμπεριφορά, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και τις εν γένει περιστάσεις. Ως εκ τούτου ο δωρητής θα πρέπει να προβεί σε εξώδικη ή δικαστική δήλωση ανάκλησης της δωρεάς που έκανε και να εξηγήσει (μέσα σε αυτήν) τους λόγους που για αυτόν συνιστούν αχαριστία του δωρητή. Θα πρέπει να είναι συγκεκριμένος και να αναφέρει τα περιστατικά της αχαριστίας (π.χ. αδιαφορία για την οικονομική κατάσταση ή υγεία του δωρητή).
Δικαστικά ο δωρητής μπορεί να ζητήσει την ανάκληση της δωρεάς με άσκηση αγωγής κατά του δωρητή και να ζητήσει την επιστροφή του δωρηθέντος πράγματος. Θα πρέπει και στο δικόγραφο της αγωγής να εξηγείται με λεπτομέρεια η αχαριστία του δωρητή, δηλαδή η αντικοινωνική και υπαίτια συμπεριφορά του έναντι του δωρεοδόχου. Ακολούθως, η αχαριστία θα πρέπει να αποδειχθεί με έγγραφα και μάρτυρες προκειμένου να γίνει δεκτή από το Δικαστήριο. Το δε Δικαστήριο με την απόφασή του θα υποχρεώσει τον δωρητή να επιστρέψει το πράγμα που έλαβε με την δωρεά εφόσον δεχτεί ότι ο δωρεοδόχος επέδειξε αχαριστία απέναντι στον δωρητή. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι η γονική παροχή μπορεί να ανακληθεί μόνο στο μέτρο που συνιστά δωρεά διότι η γονική παροχή είναι καταρχήν διαφορετική από την δωρέα. Σύμφωνα με την ΑΚ 1509 «Η παροχή περιουσίας στο τέκνο από οποιονδήποτε γονέα του, είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας, είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, αποτελεί δωρεά μόνο ως προς το ποσόν που υπερβαίνει το μέτρο, το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις. Η ευθύνη όμως απέναντι στο τέκνο, εκείνου που έκανε την παροχή, για πραγματικά ή νομικά ελαττώματα του πράγματος, κρίνεται πάντοτε κατά τις διατάξεις για την ευθύνη του δωρητή».
Αν η παροχή δεν υπερβαίνει το μέτρο αυτό, τότε πρόκειται για γονική παροχή και συνεπώς δεν έχουν εφαρμογή άλλες διατάξεις. Αν όμως το δικαστήριο, σύμφωνα με τα πραγματικά περιστατικά, αποφασίσει ότι η περιουσιακή παροχή υπερβαίνει το μέτρο αυτό, τότε ως προς αυτό το «επιπλέον μέτρο» έχουν εφαρμογή οι περί δωρεάς διατάξεις. Αν δηλαδή η παροχή υπερβαίνει το μέτρο που επιβάλλουν οι περιστάσεις, τότε πρόκειται για μικτή σύμβαση, δηλαδή σύμβαση γονικής παροχής για το ποσό που ανταποκρίνεται στο μέτρο των περιστάσεων και για το ποσό που περνάει τα όρια του μέτρου σύμβασης δωρεάς, η οποία υπόκειται στον τύπο της ΑΚ 498 και μπορεί να ανακληθεί για τους λόγους που άνω αναφέρουμε.
Συνεπώς, η γονική παροχή μπορεί να ανακληθεί μόνο στο μέτρο που είναι δωρεά και ο δωρητής γονέας μόνο τότε μπορεί να πάρει πίσω το δωρηθέν πράγμα (ακίνητο ή κινητό).
Όταν ο δωρεοδόχος λάβει από τον δωρητή αγωγή ή εξώδικο με το οποίο ανακαλείται η προς αυτόν δωρεά μπορεί να αμυνθεί με διάφορους τρόπους. Αρχικά, μπορεί να απαντήσει ότι αρνείται τον λόγο αχαριστίας και να αναφέρει γιατί δεν ισχύουν όσα ο δωρητής του καταλογίζει. Επιπλέον, μπορεί κι αυτός να ζητήσει από το Δικαστήριο να αναγνωριστεί ότι ο αναφερόμενος λόγος αχαριστίας δεν είναι αληθής και ότι είναι ανίσχυρη η ανάκληση της δωρεάς. Μπορεί να επικαλεστεί επιπλέον ότι η συγκεκριμένη δωρεά έγινε από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον του δωρητή και ότι δεν ανακαλείται και σε περίπτωση γονικής παροχής ότι αυτή δεν συνιστά δωρεά. Θα πρέπει δε να απαντήσει άμεσα στην ανάκληση ούτως, ώστε να μην θεωρηθεί ότι την αποδέχεται και θα αρνηθεί την απόδοση του πράγματος. Επιπλέον, αν η ανάκληση χωρήσει μετά την πάροδο δεκαετίας (για ακίνητα) μπορεί να επικαλεστεί ότι έχει καταστεί κύριος με (τακτική) χρησικτησία.
Ωστόσο, τα σχετικά θέματα είτε για τον δωρητή είτε για τον δωρεοδόχο απαιτούν την κατάλληλη και προσεκτική νομική συμβουλή από εξειδικευμένο γραφείο. Το γραφείο μας έχει μέχρι σήμερα χειριστεί πλειάδα τέτοιων υποθέσεων με απόλυτη επιτυχία. Για κάθε σχετική υπόθεση, παρακαλούμε να απευθυνθείτε σε εμάς για την καθοδήγησή σας στο 2105613729.
